Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi nr 310

Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi nr 310

ul. Jana Brożka 17

01-451 Warszawa - Wola

Tel: (22) 836-46-65

E-mail: p310@eduwarszawa.pl

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Na stronie internetowej można używać standardowych skrótów klawiaturowych przeglądarki.

Zachowania agresywne u dzieci.

Zachowania agresywne u dzieci.


     Zainteresowanie problemem agresji wzrasta, szczególnie media ten problem traktują często jako sensację. Dlatego też nauczyciele reagują z większą wrażliwością na agresywne zachowania u dzieci. Często my nauczyciele jesteśmy bezradni, brak nam sposobu, pomysłu, w jaki sposób reagować i jak pomóc dziecku agresywnie reagującemu. Chcielibyśmy reagować profesjonalnie, sprawiedliwie traktować „sprawców” i „ofiary”. Przyczyną agresywnych zachowań dziecka (zgodnie z teorią Maslowa) może być niezaspokojenie podstawowych potrzeb – pożywienia, opieki, ciepła, bezpieczeństwa. W tym przypadku agresja dziecka stosowana jest po to, by zwrócić na siebie uwagę. Pokazać rodzicom, że dziecko istnieje i jest mu źle. W sytuacjach gdy dziecko czuje się zaniedbane, pożądane jest każde zwrócenie na siebie uwagi (nawet złym zachowaniem), które zwiększy zainteresowanie rodziców lub otoczenia. Poczucie bezpieczeństwa dają dziecku również obowiązujące w rodzinie normy i wartości objawiające się w życiu codziennym. Dziecko musi wiedzieć co jest dobre a co złe, co może przynieść przykre konsekwencje a co nie.

     Istnieją dwa charakterystyczne okresy w życiu dziecka, kiedy zachowania agresywne osiągają zwykle najwyższy poziom, co związane jest z chęcią separacji dziecka. Pierwszy z nich to tzw. „wiek przekory”, natomiast drugi to „wstępny okres dojrzewania”. Pod koniec trzeciego roku życia dziecko zazwyczaj odkrywa, że jest samodzielną istotą, określonym Ja (zaczyna się też wtedy tak nazywać – nie mówi już „Gosia chce cukierka”, ale „JA chcę cukierka!”). Droga do odkrywania nowego statusu bywa uciążliwa nie tylko dla dziecka, ale przede wszystkim dla rodziców. Małe dziecko ciągle wypróbowuje dorosłych - na ile pozwolą, co można zrobić a czego już nie. W tym czasie dziecko uczy się odróżniać dobro od zła, a w wyniku obcowania z innymi ludźmi dowiaduje się, które jego zachowanie spotyka się z uznaniem i pochwałą, a które z odrzuceniem.
Pytając nas (poprzez swoje zachowanie !) dziecko oczekuje jasnych i prostych odpowiedzi. To właśnie od rodziców powinno się dowiedzieć jakie są granice, jak daleko może się posunąć oraz czego może się spodziewać od innych. Choć jego zachowanie często tego nie zdradza, nie chce ono czynić sobie wrogów ze swoich rodziców, bądź też zawsze zwyciężać, ani po prostu ich denerwować. Dziecko rozpoczynając okres separacji od matki chciałoby się oderwać od każdej „obcej decyzji”, po prostu decydować o samym sobie. Dlatego też często przeciwstawia się pewnym poleceniom czy zasadom zupełnie bez zastanowienia, tak po prostu – dla samego sprzeciwu, dzięki temu jednak ucząc się, że istnieją konkretne granice zachowań oraz zasady, których nie można łamać. Jeżeli nie będzie się ono przeciwstawiało i wykazywało uporu, nie potwierdzi własnego Ja, co spowoduje negatywne skutki w jego dalszym życiu.

     Jak zatem powinni zachować się rodzice rozwrzeszczanego w sklepie trzylatka, który nie zrobi żadnego kroku i nie przestanie histeryczne płakać, dopóki nie zostanie mu kupiona kolejna paczka płatków śniadaniowych, pomimo, że dwie takie same ma w domu? Powinni oni głośno, wyraźnie i bez agresji w głosie powiedzieć mu: „NIE”. Przy czym od czasu do czasu powinno się dodać: ”nie, bo masz już dwie paczki w domu”. Tyle i koniec.
Wspólna dyskusja i dochodzenie do kompromisu są bardzo pedagogiczne i pouczające, ale nie w takiej emocjonalnej sytuacji. Długie gadanie nie będzie zwykle nawet słyszane przez trzylatka a na dodatek może spotęgować agresywne zachowanie dziecka. Pomóc w takiej sytuacji może jedynie krótkie, zdecydowane i pozbawione agresji działanie osoby dorosłej i tylko jej, ponieważ pobudzone dziecko nie jest zdolne do działania. Widok rozzłoszczonych rodziców na pewno nie przyniesie pożądanego efektu.
Powinniśmy postępować tak, aby dziecko odczuwało spowodowaną przez siebie sytuację, jako stan, z którego chce bardzo szybko wybrnąć. W takiej trudnej sytuacji w sklepie możemy powiedzieć: „Nie możemy Ci kupić. Musimy iść już iść dalej, a jeśli ty masz ochotę oglądać płatki śniadaniowe, zostań tu a my jak zrobimy resztę zakupów, to po ciebie wrócimy”. Jeżeli rodzice postępują faktycznie zgodnie ze swoimi słowami i faktycznie idą dalej, wówczas dziecko stwierdza, że swoim zachowaniem nie odnosi żadnego sukcesu. Czasem w takiej lub podobnej sytuacji to jednak nie wystarcza. I co wtedy? Można wykorzystać nasza przewagę fizyczną nad dzieckiem i po prostu spokojnie wynieść je ze sklepu. Jeszcze innym rozwiązaniem jest dać naszemu uparciuchowi okazję do wyszalenia.

     Dziecko, które przekracza pierwszy raz progi przedszkola napotyka na różnorodne trudności, jakie niesie ze sobą zmiana środowiska. Niestety nie każde dziecko potrafi pokonać je w sposób łagodny. Często pierwsze zetknięcie małego dziecka z przedszkolem przeżywane jest w sposób dramatyczny. Dziecko czuje się wówczas zagrożone, zostaje bowiem oderwane na wiele godzin od dotychczasowych warunków życia, od osób, z którymi było związane. Wszystko wokół niego, a więc osoby dorosłe, koledzy i koleżanki, pomieszczenia, sprzęty, zabawki, jest teraz nowe, obce i nieznane. Wśród tego „nowego” staje ono bezradne i zagubione. Nie zawsze potrafi zrozumieć, dlaczego przedszkole pragnie je „wtłoczyć” w zupełnie odmienny niż w domu tryb życia, nie uwzględniając przy tym jego dotychczasowych nawyków o przyzwyczajeń. Na zaistniałą sytuację dziecko reaguje różnie: płaczem, krzykiem, agresją. Może też „wpaść” w stan apatii tzn. nie szuka kontaktu z innymi. Niektóre dzieci mogą nawet przejawiać objawy nerwicowe ( wymioty, bóle głowy). Jednak są też dzieci, które z łatwością przystosowują się do nowego środowiska, od początku zachowują się swobodnie, bezkonfliktowo przyjmują na siebie nową rolę „przedszkolaka”.

     Agresja może być reakcją na nowe środowisko i występuje ona szczególnie w początkowym okresie pobytu dziecka w przedszkolu. Przejawia się w różnych formach takich jak bicie, kopanie, drapanie, gryzienie kolegów czy osób dorosłych oraz zabieranie zabawek. Na pewno jedną z przyczyn jest zanik poczucia bezpieczeństwa oraz brak odporności psychicznej na trudności. Taką trudną sytuacją jest sam proces adaptacji dzieci. Odporność na znoszenie trudności zależy od oddziaływań wychowawczych, od „hartowania” emocjonalnego. Dzieci emocjonalnie odporne dysponują wyrobionymi nawykami reagowania na emocje ujemne powstające w sytuacjach trudnych. Natomiast dzieci emocjonalnie nieodporne kierują się w postępowaniu nawykami obronnego reagowania na trudności. Obserwując zachowanie dzieci najmłodszych szukamy odpowiedzi na następujący problem: Jaki jest poziom agresji dziecka w kontaktach rówieśniczych w trakcie adaptacji do przedszkola? Poza tym: 1. Jakie są najczęstsze przyczyny zachowań agresywnych u dzieci w trakcie interakcji? 2. Jakie rodzaje zachowań agresywnych przejawia dziecko w kontaktach rówieśniczych? 3. W jaki sposób proces adaptacji wpływa na przebieg zachowania agresywnego? Aby znaleźć odpowiedź na postawione pytania wysuwamy następujące przypuszczenia: - Doświadczenia społeczne dziecka, które gromadzi w pierwszych miesiącach pobytu w przedszkolu, wpływają na zmniejszenie się jego zachowań agresywnych. - Ilość zachowań agresywnych a także ich formy będą różne u dziewczynek i chłopców.

     Obserwacje prowadzone są najczęściej podczas dowolnych zabaw dzieci z chwilą zaistnienia konfliktu, aż do czasu kiedy konflikt ten został rozwiązany. Podczas obserwacji zauważamy, że w niektórych przypadkach dzieci same potrafiły rozwiązać konflikt jaki pojawił się w kontakcie z rówieśnikami. Obserwujemy również konflikty, w których potrzebna była interwencja nauczyciela. Były to przypadki, w których wystąpiła agresja skierowana przeciw innemu dziecku. Konflikty jakie powstały między rówieśnikami były krótkotrwałe i czas ich wynosił od trzech do pięciu minut. Najczęstszymi przyczynami zachowań agresywnych zaobserwowanych przeze mnie były konflikty o zabawkę, o pierwsze miejsce w kolejce itp. W toku konfliktu dzieci najczęściej reagowały atakiem fizycznym, który uwidaczniał się poprzez szarpanie za włosy, za ubranie, wykręcanie ręki, plucie, kopanie, gryzienie, sypanie piaskiem w oczy. Były też przypadki agresji skierowanej na przedmioty. Objawiało się to niszczeniem wytworów dziecięcych, rzucaniem zabawkami itp. W zabawach dzieci uwidacznia się spadek zachowań agresywnych, a wpływ na to mają między innymi kontakty z rówieśnikami. W zabawach grupowych dziecko uczy się zaspakajać nie tylko własne potrzeby, ale także potrzeby innych. Przyswaja sobie normy i reguły postępowania społecznego. Uczy się określonych sposobów postępowania związanych z przyjęta na siebie rolą. Różne są formy agresji w zachowaniach dziewczynek i chłopców. U chłopców najczęściej pojawia się atak fizyczny. U dziewczynek natomiast występuje słabe zachowanie agresywne. Różna jest też ich ilość. U chłopców zachowania agresywne zaobserwować można znacznie częściej niż u dziewczynek. Formy agresji zmieniają się również wraz z wiekiem. U trzylatków wystąpiła agresja werbalna, agresja skierowana na przedmioty oraz atak fizyczny przeciwko innemu dziecku, przy czym najczęstszym zachowaniem agresywnym u tych dzieci był atak fizyczny. Natomiast u czterolatków zaobserwowałam więcej zachowań, w czasie których nie wystąpiła agresja, często też pojawiająca się agresja była krótkotrwała. Nie brakuje jednak i przypadków agresji skierowanej na inne dzieci.

 Wnioski do praktyki pedagogicznej:
· Zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa i przekonania, że jest lubiane i cenione w środowisku przedszkolnym;
· Przyzwyczajać do przyjmowania współodpowiedzialności również za innych członków zespołu;
· Wdrażać do przestrzegania i rozumienia norm postępowania społecznego.

W sytuacji bójki i szału wściekłości może pomóc następujące zachowanie:
· przerwać walkę, stanąć pomiędzy dziećmi, stanowczo spowolnić akcję.
· rozdzielić dzieci, zwrócić się do nich po imieniu, panować nad sytuacją.
· zwrócić się najpierw do dzieci, wspomnieć i och złości, strachu, rozczarowaniu.

Następne działania są już tylko indywidualne:
· niektórym dzieciom potrzebne jest wsparcie, fizyczna bliskość.
· innym bliskość słowa, spojrzenia-nigdy dotyk.
· inne dziecko samo złości się i odreagowuje.

     Na szczęście upór i agresja dziecka z czasem słabną, by zazwyczaj odrodzić się u dziewcząt około dziesiątego roku życia a u chłopców około dwunastego (w tzw. „wczesnym okresie dojrzewania”). Jednakże osoby w tym wieku, w przeciwieństwie do trzylatków, po krnąbrnym ataku agresji dokładnie rozumieją o co chodzi. Nie można im więc mówić tylko „NIE”, lecz konieczne jest wykazanie przekonywującego uzasadnienia. Rywalizacja pomiędzy rodzeństwem oraz konflikty z rówieśnikami są nieuniknione i jeśli nie przybierają one nadmiernej siły, mają one zwykle korzystny wpływ na dzieci.

     Bez względu na wiek dziecka niezmiernie ważne są dwa elementy:
-konsekwencja i stanowczość (jeżeli jednak zmienicie zdanie, to powiedzenie o tym dziecku i wtedy uzasadnienie zmiany nie przyniesie żadnej szkody)
-wspólne zdanie obojga rodziców i ich wzajemne wspieranie się w tych poglądach (dyscypliny nie da się utrzymać gdy jedno z rodziców nie wspiera lub krytykuje postępowanie drugiego w obecności dziecka!)

     Pomimo tego, nawet jeżeli będziemy w stu procentach stosować się do powyższych zasad, a nasze dzieci będą miały negatywne wzorce (w postaci rodziców, innych bliskich osób, lub telewizji czy gier komputerowych), sukces wychowawczy może nie nastąpić. W jednym z eksperymentów Liebert i Barton pokazali grupie dzieci „Nietykalnych” – skrajnie brutalny film typu „policjanci i bandyci”. Podobnej grupie kontrolnej wyświetlono natomiast film przedstawiający pewne wydarzenia sportowe o żywej akcji i takim samym czasie trwania. Następnie pozwolono tym dzieciom bawić się razem. Okazało się, że dzieci, które oglądały pełen brutalności i przemocy film, przejawiały o wiele większą agresję niż dzieci z drugiej grupy. Dlatego też stosujmy przedstawione wyżej sposoby reakcji wobec agresji dziecka, ale również bądźmy czujni na nasze zachowania oraz inne wpływy (głównie poprzez środki masowego przekazu).